Bộ ly hợp là gì? Vai trò, cấu tạo và nguyên lý hoạt động

Bộ ly hợp là gì? Đây là bộ phận quan trọng trong hệ thống truyền động ô tô, giúp kết nối và ngắt truyền động từ động cơ đến hộp số linh hoạt. Vậy bộ ly hợp có cấu tạo, nguyên lý hoạt động ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Bộ ly hợp là gì?

Trong kiến thức ô tô, bộ ly hợp ô tô (clutch) là một bộ phận quan trọng trong hệ thống truyền động, đóng vai trò kết nối trục khuỷu động cơ với hộp số. Chức năng chính của ly hợp là đóng hoặc ngắt truyền động tùy theo thao tác của người lái, giúp xe di chuyển hoặc dừng lại một cách linh hoạt.”

Cụ thể, khi xe chạy tiến, ly hợp mở để truyền mô-men xoắn từ động cơ đến trục dẫn động, giúp bánh xe quay. Ngược lại, khi xe phanh hoặc chuyển về số lùi, ly hợp đóng lại, tách động cơ khỏi hệ thống truyền động, làm gián đoạn hoặc đảo chiều mô-men xoắn, giúp xe dừng hoặc di chuyển lùi theo ý muốn.

Vai trò chính của bộ ly hợp ô tô

Chức năng chính của ly hợp bao gồm:

• Truyền và ngắt mô-men xoắn: Ly hợp đảm bảo mô-men xoắn từ động cơ được truyền đến bánh xe khi cần và ngắt khi xe dừng hoặc chuyển số.
• Hỗ trợ chuyển số mượt mà: Nhờ ly hợp, việc sang số diễn ra êm ái, giảm thiểu rung giật, bảo vệ hộp số và các bộ phận liên quan.
• Bảo vệ hệ thống truyền động: Giúp giảm tải và hạn chế hao mòn cho hộp số, động cơ khi xe vận hành.
• Kiểm soát tốc độ linh hoạt: Người lái có thể chủ động điều chỉnh tốc độ xe theo nhu cầu mà không làm tắt máy đột ngột.

Nhờ những chức năng này, bộ ly hợp giúp xe vận hành ổn định, êm ái và kéo dài tuổi thọ các bộ phận trong hệ thống truyền động.

Cấu tạo của bộ ly hợp ô tô

Bộ ly hợp trên ô tô được thiết kế gồm ba phần chính:

• Phần chủ động: Bao gồm bánh đà, vỏ ly hợp, giá đỡ và đĩa ép, có nhiệm vụ tạo lực ép giúp truyền mô-men từ động cơ đến hộp số.
• Phần bị động: Gồm đĩa ma sát và trục bị động, tiếp nhận và truyền mô-men đến các bánh răng hộp số.
• Cơ cấu điều khiển ly hợp: Bao gồm bàn đạp, cần bẩy, thanh nối, khớp trượt và lò xo ép, giúp người lái dễ dàng đóng/ngắt ly hợp theo nhu cầu vận hành.

Chi tiết về cấu tạo gồm các bộ phận sau đây:

Bánh đà

Bánh đà là một bộ phận quan trọng giúp ổn định hoạt động của động cơ nhờ khả năng tạo mô-men quán tính. Nó thường được thiết kế bằng kim loại cứng, có bề mặt nhẵn để tối ưu độ ma sát và chịu nhiệt tốt. Ngoài ra, bánh đà còn được khoan lỗ để lắp các chi tiết ly hợp khác.

Đĩa ly hợp (lá côn)

Đây là bộ phận trung gian giữa bánh đà và đĩa ép, có nhiệm vụ truyền hoặc ngắt truyền mô-men từ động cơ đến hộp số. Đĩa ly hợp thường có dạng hình tròn, mỏng, làm từ thép cứng và được thiết kế với lớp ma sát giúp tăng hiệu quả truyền động.

Vòng bi cắt ly hợp

Vòng bi cắt là chi tiết giúp thực hiện thao tác đóng/ngắt ly hợp một cách trơn tru. Có hai loại vòng bi cắt chính:

• Vòng bi cắt ly hợp tiêu chuẩn: Giúp giảm chênh lệch tốc độ quay giữa càng cắt ly hợp và lò xo đĩa.
• Vòng bi cắt ly hợp tự định tâm: Hạn chế ma sát và tiếng ồn khi hoạt động, đồng thời đảm bảo trục khuỷu và trục sơ cấp hộp số luôn thẳng hàng.

Bàn đạp ly hợp

Bàn đạp ly hợp là bộ phận giúp người lái kiểm soát việc đóng/ngắt ly hợp. Khi nhấn bàn đạp, áp suất thủy lực sẽ được tạo ra trong xi lanh chính, kích hoạt cơ chế cắt ly hợp để xe có thể sang số hoặc dừng lại.

Xi lanh chính

Xi lanh chính đóng vai trò quan trọng trong việc tạo áp suất thủy lực, bao gồm các bộ phận như piston, buồng chứa dầu, cần đẩy và lò xo. Khi bàn đạp ly hợp được nhấn, piston sẽ tạo áp suất thủy lực truyền đến xi lanh cắt ly hợp, từ đó điều khiển quá trình đóng/mở ly hợp.

Đĩa ép và lò xo đĩa

Đĩa ép là bộ phận giúp tạo lực ép để giữ chặt đĩa ly hợp với bánh đà khi ly hợp được đóng. Lò xo đĩa được thiết kế để tạo lực ép đủ lớn, giúp đảm bảo truyền động hiệu quả và tránh trượt giữa các bề mặt ma sát.

Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trên, bộ ly hợp có thể hoạt động ổn định, giúp ô tô vận hành mượt mà và tăng tuổi thọ hệ thống truyền động.

Bộ ly hợp đóng vai trò quan trọng trong hệ thống truyền động, giúp xe vận hành mượt mà. Nếu ly hợp gặp sự cố, động cơ có thể bị ảnh hưởng, gây khó khăn khi sang số và giảm hiệu suất hoạt động. Vì vậy, việc kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ là rất cần thiết. 

Nếu trong quá trình kiểm tra, bạn cần thay thế hoặc mua phụ tùng ly hợp chất lượng cao hãy liên hệ ngay cho Phụ Tùng Đức Anh qua số điện thoại 0979722210 để được tư vấn và đặt hàng với giá ưu đãi nhất!

Nguyên lý hoạt động của bộ ly hợp

Bộ ly hợp trên ô tô hoạt động dựa trên nguyên tắc đóng/ngắt mô-men xoắn giữa động cơ và hộp số, giúp xe di chuyển hoặc dừng lại một cách linh hoạt.

Khi ly hợp đóng (truyền lực)
Khi người lái nhả bàn đạp ly hợp (chân côn), lò xo đĩa sẽ ép đĩa ma sát vào bánh đà, tạo liên kết chặt chẽ giữa động cơ và hộp số. Lúc này, mô-men từ động cơ được truyền qua đĩa ma sát đến trục sơ cấp của hộp số, giúp xe tiếp tục di chuyển.

Khi ly hợp ngắt (ngừng truyền lực)
Khi người lái đạp bàn đạp ly hợp, hệ thống đòn bẩy sẽ tác động lên bộ phận cắt ly hợp, đẩy đĩa ép ra xa bánh đà. Điều này khiến đĩa ma sát tách khỏi bánh đà, ngắt mô-men từ động cơ đến hộp số. Khi đó, động cơ vẫn hoạt động nhưng không còn truyền lực đến bánh xe, giúp người lái sang số hoặc dừng xe mà không làm chết máy.

Nhờ cơ chế này, bộ ly hợp giúp kiểm soát việc truyền động một cách mượt mà, đảm bảo xe vận hành ổn định và bền bỉ.

Các loại ly hợp phổ biến hiện nay

Phân loại ly hợp theo cách truyền mô-men xoắn

Dựa vào phương thức truyền mô-men xoắn, ly hợp ô tô được chia thành các loại sau:

• Ly hợp ma sát: Sử dụng lực ma sát giữa các đĩa ly hợp để truyền mô-men từ động cơ đến trục sơ cấp của hộp số. Đây là loại ly hợp phổ biến trên các xe số sàn.
• Ly hợp thủy lực: Hoạt động nhờ chất lỏng và dầu thủy lực, kết hợp với bộ biến mô để truyền mô-men xoắn. Loại này thường thấy trên xe sử dụng hộp số tự động.
• Ly hợp điện từ: Mô-men xoắn được truyền qua ly hợp nhờ lực hút của từ trường do nam châm điện tạo ra.
• Ly hợp kết hợp: Là sự tích hợp của hai trong ba phương thức trên nhằm tối ưu hiệu suất truyền động.

Ly hợp ô tô theo nguyên lý tạo lực ép

Dựa vào phương pháp tạo lực ép, ly hợp ô tô được phân thành các loại sau:

• Ly hợp lò xo: Sử dụng lực nén của lò xo để điều khiển trạng thái đóng/mở của ly hợp.
• Ly hợp ly tâm: Hoạt động dựa trên lực ly tâm, giúp tạo lực ép để đóng hoặc ngắt ly hợp khi tốc độ quay thay đổi.
• Ly hợp nửa ly tâm: Kết hợp giữa lực ép của lò xo và lực ly tâm sinh ra từ các trọng khối phụ, giúp cải thiện khả năng vận hành của ly hợp.

Phân loại ly hợp theo cơ chế dẫn động

Ly hợp ô tô theo phương pháp dẫn động gồm:

• Cơ khí: Dùng tay đòn hoặc dây cáp để đóng/ngắt ly hợp, phổ biến ở xe máy côn tay.
• Thủy lực: Gồm xi lanh chính, xi lanh cắt và dầu thủy lực để truyền lực đóng/ngắt ly hợp.
• Tự động thủy lực: Tự động xử lý tín hiệu, điều khiển ly hợp mà không cần thao tác trực tiếp.

Hệ thống ly hợp theo phương thức điều khiển

Ly hợp ô tô theo phương pháp điều khiển gồm:

• Thủ công: Người lái nhấn bàn đạp ly hợp, truyền lực đến hộp số.
• Tự động: Máy tính xử lý tín hiệu từ cần số và cảm biến để tự động đóng/mở ly hợp, phổ biến trên xe hiện đại.

Phân loại ly hợp theo trạng thái hoạt động

Ly hợp ô tô theo trạng thái làm việc gồm:

• Ly hợp đóng: Luôn ở trạng thái đóng, lò xo ép đĩa ma sát tạo thành một khối.
• Ly hợp mở: Mặc định ở trạng thái mở, chỉ đóng khi có lực tác động, hiện ít được dùng trên ô tô hiện đại.

Trên đây là những thông tin chi tiết về bộ ly hợp ô tô, bao gồm vai trò, cấu tạo, nguyên lý hoạt động và các loại ly hợp phổ biến. Việc hiểu rõ về ly hợp giúp bạn chủ động trong quá trình sử dụng, bảo dưỡng và thay thế khi cần thiết. Nếu bạn đang tìm kiếm phụ tùng ly hợp chất lượng, đừng quên liên hệ Phụ Tùng Đức Anh để được tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng