Hộp số sàn là loại hộp số ô tô phổ biến, giúp người lái kiểm soát hoàn toàn quá trình sang số để tối ưu hiệu suất vận hành. Vậy hộp số sàn có cấu tạo như thế nào? Nguyên lý hoạt động ra sao? Cách sử dụng hộp số sàn đúng kỹ thuật là gì? Hãy cùng tôi tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé.

Hộp số sàn là gì?

Hộp số sàn (hay còn gọi là hộp số MT – Manual Transmission) là loại hộp số có lịch sử lâu đời nhất trong ngành công nghiệp ô tô. Với loại hộp số này, người lái phải chủ động điều khiển cần số bằng tay để thay đổi cấp số phù hợp.

Hệ thống hộp số sàn cho phép người lái điều chỉnh cấp số theo tải trọng và tốc độ xe, giúp tối ưu hiệu suất vận hành. Hiện nay, hộp số MT vẫn được sử dụng rộng rãi trên các dòng xe có hệ truyền động đơn giản, nhờ tính ổn định và độ bền cao. Nếu bạn muốn nâng cao kiến thức ô tô, việc hiểu rõ cách hoạt động của hộp số sàn là điều cần thiết.

Cấu tạo hộp số sàn ô tô

Hộp số sàn trên ô tô bao gồm các bộ phận chính như sau:

Vỏ và nắp hộp số: Là lớp bảo vệ bên ngoài, giúp bao bọc và giữ an toàn cho các chi tiết bên trong hộp số. Ngoài ra, vỏ hộp còn là nơi lắp đặt vòng bi đỡ trục, giúp cố định hộp số vào khung xe và chứa dầu bôi trơn. Trên vỏ hộp thường có các nút dùng để kiểm tra mức dầu hoặc xả dầu khi cần thiết. Nắp hộp số là vị trí lắp đặt cơ cấu chuyển số.
Ổ bi: Bộ phận này giúp giảm tiếng ồn trong quá trình vận hành và chuyển đổi ma sát trượt thành ma sát lăn, góp phần gia tăng tuổi thọ cũng như độ bền của hộp số.
Bánh răng trong hộp số sàn: Đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi tỷ số truyền động, các bánh răng sẽ ăn khớp với nhau để truyền lực với tỷ số phù hợp, giúp xe di chuyển trơn tru.
Trục hộp số: Bao gồm hai loại chính là hộp số ngang và hộp số dọc.
- Hộp số ngang: Cấu tạo gồm hai trục chính là trục sơ cấp và trục thứ cấp.
- Hộp số dọc: Có ba trục, bao gồm trục sơ cấp, trung cấp và thứ cấp, giúp điều chỉnh lực truyền động hiệu quả hơn.
Bộ đồng tốc: Có nhiệm vụ đảm bảo tốc độ của các bánh răng được đồng bộ khi vào số, giúp giảm tình trạng va đập giữa các bánh răng.

Nguyên lý hoạt động của hộp số sàn

Hộp số sàn hoạt động dựa trên nguyên lý truyền lực thông qua ba trục chính và hệ thống bánh răng ăn khớp với nhau. Dưới đây là cách thức vận hành của từng bộ phận trong hệ thống hộp số sàn:

Trục sơ cấp: Đây là trục chứa các bánh răng dẫn động (màu xanh lá). Trục sơ cấp có nhiệm vụ nhận mô-men xoắn từ động cơ thông qua bộ ly hợp và truyền lực đến các bánh răng tiếp theo.
Trục trung gian: Là trục chứa các bánh răng chủ động (màu đỏ). Trong đó, một bánh răng trên trục này luôn ăn khớp với một bánh răng trên trục sơ cấp. Khi trục sơ cấp quay, bánh răng xanh lá quay theo, kéo theo bánh răng đỏ trên trục trung gian quay, khiến toàn bộ trục trung gian hoạt động.
Trục thứ cấp: Chứa các bánh răng bị động (màu xanh lam). Mỗi bánh răng trên trục này được liên kết với một bánh răng chủ động trên trục trung gian, tạo thành các cặp bánh răng tương ứng với từng cấp số. Khi bánh răng chủ động trên trục trung gian quay, bánh răng bị động trên trục thứ cấp cũng quay, truyền mô-men xoắn đến các bánh xe, giúp xe di chuyển.

Sơ đồ nguyên lý hoạt động của hộp số sàn

Cách hoạt động của số tiến

Khi hộp số sàn ở chế độ tiến, cặp bánh răng chủ động (đỏ) và bị động (xanh biển) ăn khớp, truyền lực từ trục sơ cấp (xanh lá) đến trục thứ cấp (vàng). Khi người lái chọn số, bánh răng tương ứng hoạt động, dẫn động lực từ động cơ qua ly hợp, trục sơ cấp, trục trung gian, trục thứ cấp rồi đến trục dẫn động, giúp xe di chuyển theo cấp số đã chọn.

Cách hoạt động của số lùi

Ở chế độ số lùi, một bánh răng trung gian (màu tím) được thêm vào giữa cặp bánh răng chủ động (màu đỏ) và bị động (màu xanh biển). Khi kích hoạt chế độ này, bánh răng trung gian sẽ đảo chiều quay của bánh răng bị động, khiến trục thứ cấp quay ngược lại. Nhờ đó, xe di chuyển lùi một cách hiệu quả.

So sánh hộp số sàn và hộp số tự động

Ngoài hộp số sàn, hộp số tự động cũng được nhiều người dùng ưa chuộng khi chọn mua xe. Vậy hai loại hộp số này khác nhau ra sao? Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giữa hộp số sàn và hộp số tự động.

Tiêu chí	Hộp số sàn	Hộp số tự động
Cấu tạo	Gồm trục sơ cấp, trục trung gian, trục thứ cấp, bánh răng, bộ đồng tốc, vỏ hộp số. Cơ chế hoạt động cơ học, điều khiển bằng cần số và chân côn.	Gồm bộ bánh răng hành tinh, biến mô thủy lực, bộ điều khiển điện tử. Cơ chế tự động thay đổi tỷ số truyền dựa trên tốc độ và tải trọng.
Nguyên lý hoạt động	Người lái phải đạp côn để cắt truyền động, vào số thủ công rồi nhả côn từ từ để xe di chuyển.	Hộp số tự điều chỉnh theo tốc độ và lực tải mà không cần can thiệp bằng chân côn hay cần số.
Ưu điểm	– Mang lại cảm giác lái chân thực, kiểm soát tốt hơn. – Tiết kiệm nhiên liệu hơn so với số tự động. – Ít hư hỏng vặt, chi phí sửa chữa thấp hơn. – Giá thành xe rẻ hơn.	– Dễ sử dụng, không cần thao tác nhiều, giảm mệt mỏi khi lái xe đường dài. – Xe di chuyển mượt mà, sang số êm ái hơn. – Thích hợp khi đi trong đô thị, đường đông đúc do không phải đạp côn liên tục.
Nhược điểm	– Điều khiển phức tạp, cần kết hợp chân côn và cần số đúng cách. – Gây mệt mỏi khi di chuyển lâu, đặc biệt trong tình trạng tắc đường. – Dễ chết máy nếu thao tác không đúng.	– Tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn do tổn thất năng lượng trong biến mô thủy lực. – Chi phí sửa chữa, bảo dưỡng cao hơn vì cấu tạo phức tạp. – Khi mất phanh, khó kiểm soát tốc độ hơn so với hộp số sàn.

Cách sử dụng xe ô tô hộp số sàn đúng kỹ thuật

Để vận hành xe số sàn hiệu quả, người lái thực hiện theo các bước sau:

Bước 1: Đạp hết chân côn: để ngắt kết nối giữa động cơ và hộp số, đảm bảo xe không bị giật khi vào số.
Bước 2: Vào số theo sơ đồ trên cần số: Số 1 để khởi động xe. Số 2, 3, 4, 5 (hoặc 6) để tăng tốc theo mức độ phù hợp. Số lùi (R) để di chuyển xe lùi.
Bước 3: Nhả chân côn từ từ, đồng thời đạp nhẹ chân ga: Không nhả côn quá nhanh để tránh xe bị giật hoặc chết máy. Phối hợp nhịp nhàng giữa côn và ga để xe khởi động êm ái.
Bước 4: Khi xe bắt đầu lăn bánh, thả hoàn toàn chân côn và duy trì tốc độ bằng chân ga: Điều chỉnh ga theo tốc độ mong muốn. Không rà chân côn khi không cần thiết để tránh mòn ly hợp.
Bước 5: Chuyển số khi cần thiết: Khi muốn tăng tốc, đạp hết chân côn → chuyển lên số cao hơn → nhả côn từ từ → tăng ga. Khi giảm tốc, đạp côn → chuyển về số thấp hơn → nhả côn → điều chỉnh ga phù hợp.

Trên đây là những thông tin chi tiết về hộp số sàn, bao gồm cấu tạo, nguyên lý hoạt động và cách sử dụng đúng kỹ thuật. Việc hiểu rõ cơ chế vận hành và thao tác hợp lý sẽ giúp bạn điều khiển xe an toàn, tiết kiệm nhiên liệu và kéo dài tuổi thọ của hộp số.

Nếu bạn đang cần phụ tùng hộp số sàn đảm bảo chất lượng và độ bền cao, Phụ Tùng Đức Anh là địa chỉ uy tín dành cho bạn. Chúng tôi cung cấp đầy đủ các sản phẩm OEM và Aftermarket, phù hợp với nhiều dòng xe, giúp hệ thống truyền động hoạt động mượt mà và bền bỉ. Liên hệ ngay hotline 0979 722 210 để được tư vấn chi tiết và nhận báo giá tốt nhất.

5/5 - (1 bình chọn)

Chia sẻ bài viết:

Bùi Thọ Anh

Bùi Thọ Anh được công nhận là một trong những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực phụ tùng ô tô tại Việt Nam. Với niềm đam mê mãnh liệt dành cho các loại phụ tùng và công nghệ động cơ, anh đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của công ty VC Part, VCE.

Về tác giả