Hệ thống treo là gì? Cấu tạo, phân loại, nguyên lý hoạt động

Hệ thống treo là bộ phận giữ vai trò giảm xóc, ổn định và nâng cao độ an toàn cho xe ô tô. Khi tìm hiểu hệ thống treo, nhiều người băn khoăn về cấu tạo, nguyên lý cũng như chi phí bảo dưỡng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ để chăm sóc xe tốt hơn.

Hệ thống treo là gì?

Hệ thống treo (Suspension system) là cụm các chi tiết kỹ thuật kết nối giữa khung xe và bánh xe, có nhiệm vụ giảm rung động, đảm bảo xe di chuyển êm ái và an toàn trên mọi địa hình. Đây là bộ phận quan trọng giúp xe bám đường tốt, hạn chế lực tác động trực tiếp từ mặt đường lên khung xe.

Công dụng chính của hệ thống treo gồm:

• Giảm xóc và rung động: Hấp thụ và triệt tiêu dao động từ mặt đường, mang lại cảm giác thoải mái cho người ngồi trên xe.
• Đảm bảo độ bám đường: Giúp bánh xe tiếp xúc tốt với mặt đường, tăng độ ổn định khi xe phanh gấp, tăng tốc hoặc ôm cua.
• Bảo vệ khung gầm và các bộ phận khác: Hạn chế tác động trực tiếp từ mặt đường lên khung xe, giúp kéo dài tuổi thọ tổng thể.
• Nâng cao khả năng điều khiển xe: Tạo điều kiện để người lái kiểm soát xe tốt hơn, nhất là khi đi qua đường xấu hoặc thời tiết bất lợi.

Cấu tạo hệ thống treo

Hệ thống treo trên ô tô được thiết kế gồm nhiều bộ phận liên kết với nhau, bố trí tại cả cầu trước và cầu sau, nhằm đảm bảo khả năng giảm chấn và dẫn hướng ổn định.

• Lò xo: Thường dùng dạng lò xo xoắn, đặt giữa khung xe và bánh xe, có nhiệm vụ nâng đỡ trọng lượng thân xe, tạo độ đàn hồi, hấp thụ và giảm xung lực từ mặt đường. Nhờ đó, xe không bị xóc nảy quá mức khi đi qua ổ gà hoặc gờ giảm tốc.
• Bộ giảm chấn (phuộc): Gắn song song với lò xo, cấu tạo dạng xi-lanh chứa dầu hoặc khí nén, hoạt động phối hợp cùng lò xo để triệt tiêu dao động dư thừa sau khi nén hoặc giãn. Bộ giảm chấn giúp xe không bị dội nảy liên tục, đảm bảo độ êm ái khi vận hành.
• Thanh ổn định (thanh cân bằng): Là thanh kim loại nối hai bên hệ thống treo, giúp giảm độ nghiêng của thân xe khi vào cua, phân phối lực đều lên các bánh xe cùng trục, từ đó tăng độ bám đường và an toàn khi xe di chuyển tốc độ cao.
• Đòn treo: Bao gồm các tay đòn trên, tay đòn dưới hoặc thanh kéo, liên kết giữa bánh xe và khung xe. Đòn treo dẫn hướng chuyển động của bánh xe theo phương thẳng đứng, giữ cho bánh xe không bị lệch khỏi quỹ đạo khi xe gặp xóc.
• Dầm xoắn: Hoạt động như bộ phận liên kết chính của dàn treo phía sau, có khả năng chịu lực xoắn để giảm rung lắc ngang, tăng độ vững chắc và ổn định cho khung gầm.
• Cao su giảm chấn, khớp nối: Bố trí tại các điểm liên kết giữa các bộ phận treo, giúp triệt tiêu rung động, giảm tiếng ồn và bảo vệ các chi tiết cơ khí, kéo dài tuổi thọ toàn hệ thống.

Các loại hệ thống treo trên ô tô phổ biến nhất hiện nay

Hệ thống treo phụ thuộc

Hệ thống treo phụ thuộc có thiết kế với một dầm cứng nối hai bánh xe trên cùng một trục. Khi đó, chuyển động của một bánh sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến bánh còn lại. Đây là điểm khác biệt rõ nhất so với hệ thống treo độc lập, nơi mỗi bánh hoạt động riêng biệt, ít chịu ảnh hưởng từ bánh kia.

Ưu điểm của hệ thống treo phụ thuộc chính là cấu tạo đơn giản, chắc chắn, chi phí sản xuất thấp và dễ dàng sửa chữa. Hơn nữa, loại treo này có khả năng chịu tải tốt, rất phù hợp với xe thương mại hoặc xe tải nhẹ.

Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của hệ thống treo phụ thuộc là độ êm ái kém, khả năng bám đường thấp và dễ rung lắc hơn khi xe chạy tốc độ cao hoặc vào cua gấp.

Hệ thống treo độc lập

Hệ thống treo độc lập được thiết kế để mỗi bánh xe có thể di chuyển lên xuống một cách riêng biệt, không bị ràng buộc bởi chuyển động của bánh xe còn lại. Nhờ đó, những dao động hay va chạm từ mặt đường tác động lên một bánh sẽ không ảnh hưởng trực tiếp đến bánh phía đối diện.

Ưu điểm nổi bật của hệ thống treo độc lập nằm ở khả năng mang lại độ êm ái cao, xe bám đường tốt và giữ thăng bằng tốt hơn khi phanh gấp hoặc ôm cua. Ngoài ra, hệ thống này còn giúp hạ thấp trọng tâm xe, tạo cảm giác lái ổn định, dễ kiểm soát.

Tuy nhiên, vì kết cấu phức tạp và nhiều chi tiết hơn nên chi phí sản xuất, bảo trì cũng như sửa chữa sẽ cao hơn, đòi hỏi kỹ thuật viên có tay nghề tốt khi bảo dưỡng.

Hệ thống treo bán độc lập

Hệ thống treo bán độc lập được xem là dạng lai giữa treo phụ thuộc và treo độc lập. Trong cấu tạo này, hai bánh xe vẫn được liên kết với nhau bằng một thanh giằng hoặc dầm xoắn, nhưng vẫn cho phép mỗi bánh di chuyển độc lập ở một mức độ nhất định.

Ưu điểm lớn của treo bán độc lập là kết cấu đơn giản hơn treo độc lập nhưng vẫn mang lại cảm giác lái tương đối êm, giá thành sản xuất hợp lý và dễ bảo dưỡng.

Nhược điểm của kiểu treo này là độ bám đường không cao bằng treo độc lập, vận hành trên địa hình xấu chưa thật sự tối ưu và vẫn có hiện tượng rung lắc nhẹ khi xe vào cua tốc độ cao.

Hệ thống treo khí nén

Hệ thống treo khí nén sử dụng túi khí thay thế cho lò xo cơ khí truyền thống, kết hợp cùng bộ nén và van điện tử để điều chỉnh áp suất khí nén bên trong. Chính nhờ cấu tạo này mà chiều cao gầm xe và độ cứng của hệ thống treo có thể thay đổi linh hoạt, phù hợp nhiều điều kiện mặt đường và nhu cầu vận hành khác nhau.

Ưu điểm nổi bật của treo khí nén là mang lại cảm giác êm ái gần như tuyệt đối, giúp xe “lướt” qua mặt đường một cách nhẹ nhàng. Ngoài ra, khả năng điều chỉnh độ cao gầm xe giúp xe dễ dàng vượt địa hình xấu và tối ưu khả năng bám đường khi tải nặng.

Điểm hạn chế của hệ thống này nằm ở chi phí lắp đặt và sửa chữa khá cao, cấu tạo phức tạp và đòi hỏi tay nghề kỹ thuật viên cao để bảo dưỡng.

Nguyên lý hoạt động hệ thống treo trên ô tô

Hệ thống treo thực hiện nhiệm vụ hấp thụ và kiểm soát các rung động phát sinh khi bánh xe tiếp xúc với mặt đường gồ ghề. Khi xe gặp chướng ngại vật, bánh xe sẽ truyền lực va đập lên lò xo; lò xo chịu nén để giảm bớt độ rung và bảo vệ thân xe khỏi lực tác động trực tiếp. Bộ giảm chấn (hay còn gọi là phuộc) phối hợp với lò xo để kiểm soát độ đàn hồi, giúp xe không bị nảy lên nhiều lần liên tiếp, từ đó duy trì sự ổn định và êm ái khi di chuyển.

Ngoài ra, các chi tiết như cần điều khiển và thanh ổn định cũng góp phần định hướng chuyển động của bánh xe, giữ cho bánh xe luôn ở tư thế vuông góc với mặt đường, hạn chế nguy cơ mất lái hoặc lật xe khi ôm cua.

Đối với hệ thống treo độc lập

Mỗi bánh xe được treo riêng biệt trên khung xe nên khi một bánh gặp chướng ngại vật, chuyển động này không làm ảnh hưởng tới bánh còn lại. Nhờ vậy, khả năng bám đường và sự êm ái được nâng cao rõ rệt, dù cấu tạo phức tạp hơn và chi phí đầu tư cao hơn.

Đối với hệ thống treo phụ thuộc hoặc bán độc lập

Hai bánh xe trên cùng một trục vẫn có sự liên kết với nhau. Khi bánh bên này bị tác động, bánh bên kia cũng chịu ảnh hưởng phần nào do kết cấu chung. Lò xo cùng bộ giảm chấn sẽ hấp thụ lực cho cả hai bánh, giúp duy trì độ ổn định cho xe tải hoặc xe thương mại vốn cần chịu tải nặng, nhưng đổi lại cảm giác êm ái sẽ không bằng treo độc lập.

Dấu hiệu hư hỏng hệ thống treo trên ô tô

Hệ thống treo xuống cấp không chỉ làm giảm độ êm ái mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn khi vận hành. Dưới đây là những dấu hiệu hư hỏng hệ thống treo mà bạn nên lưu ý:

• Xe bị xóc mạnh, rung lắc nhiều hơn: Khi chạy qua gờ giảm tốc hay ổ gà mà xe bị dội mạnh, nảy lên liên tục, chứng tỏ bộ giảm chấn (phuộc) đã yếu, không còn kiểm soát dao động lò xo. Nếu tiếp tục sử dụng, xe dễ mất lái khi phanh gấp hoặc vào cua.
• Một bên xe thấp hơn bất thường: Hiện tượng này thường xảy ra khi lò xo bị gãy, yếu, hoặc túi khí trong hệ thống treo khí nén bị xì. Xe nghiêng về một bên khiến tải trọng phân bố không đều, nhanh làm mòn lốp và gây mất cân bằng.

• Xe bị nghiêng khi vào cua: Nếu xe nghiêng nhiều, lắc mạnh hoặc chao đảo khi đánh lái, có thể thanh ổn định hoặc cao su giảm chấn đã bị lão hóa, hỏng hóc. Tình trạng này làm tăng nguy cơ lật xe khi di chuyển tốc độ cao.
• Xuất hiện tiếng kêu lạ: Bạn có thể nghe thấy tiếng “cộc cộc” hoặc tiếng kim loại va đập khi qua chướng ngại vật, đó là dấu hiệu khớp nối, rotuyn hoặc cao su giảm chấn đã hư hỏng, không còn giữ cố định các chi tiết treo.
• Lốp xe mòn không đều: Khi hệ thống treo mất khả năng giữ bánh xe vuông góc với mặt đường, lốp sẽ bị mòn lệch, đặc biệt là mòn nhiều ở mép trong hoặc mép ngoài. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng bám đường và tuổi thọ lốp.

• Mất cảm giác lái: Nếu bạn thấy xe chạy bồng bềnh, tay lái chậm phản hồi hoặc có cảm giác “lỏng” khi đánh lái, rất có thể hệ thống treo đã mòn, không còn liên kết chặt với khung xe.

Quý khách thấy trên xế yêu của mình xuất hiện các dấu hiệu hư hỏng trên hãy liên hệ ngay tới Phụ Tùng Đức Anh qua số 0979722210 để được nhân viên tư vấn nhanh chóng.

Chi phí bảo dưỡng hệ thống treo ô tô

Chi phí bảo dưỡng hệ thống treo ô tô phụ thuộc rất nhiều vào loại xe, loại hệ thống treo cũng như tình trạng hư hỏng cụ thể. Với những xe phổ thông sử dụng hệ thống treo phụ thuộc hoặc bán độc lập, chi phí thay thế lò xo hoặc giảm chấn thường dao động từ vài triệu đến khoảng 10 triệu đồng cho mỗi trục.

Đối với các dòng xe cao cấp, đặc biệt là Mercedes trang bị hệ thống treo độc lập hoặc treo khí nén như AIRMATIC, chi phí sửa chữa và thay thế có thể cao hơn, trung bình từ 15–30 triệu đồng cho mỗi cụm giảm chấn, thậm chí có thể lên đến hàng chục triệu đồng nếu phải thay túi khí và cụm điều khiển điện tử.

Bạn nên thực hiện kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ cao su giảm chấn, khớp nối, rotuyn… 20.000–30.000 km/lần để đảm bảo xe luôn vận hành an toàn, êm ái và bền bỉ. Để mua phụ tùng Mercedes chất lượng cao, địa chỉ uy tín hãy liên hệ Phụ Tùng Đức Anh qua Zalo/Hotline: 0979722210 để được tư vấn và báo giá chính xác và ưu đãi.