Dây curoa: Thông số, các loại dây và cách tính chiều dài dây

Dây curoa ô tô truyền mô-men xoắn, đảm bảo động cơ hoạt động đồng bộ. Bỏ qua kiểm tra hoặc chọn sai loại có thể làm giảm hiệu suất, thậm chí gây hỏng máy. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức ô tô về dây curoa, phân loại, cách tính chiều dài và dấu hiệu cần thay thế.

Dây curoa là gì?

Dây curoa trên ô tô là một loại đai truyền động linh hoạt, thường được làm từ cao su tổng hợp chất lượng cao và gia cố thêm bằng các sợi bền chắc (như sợi Kevlar, polyester hoặc sợi thủy tinh) để tăng cường độ bền, khả năng chịu lực căng, chịu nhiệt và chống mài mòn.

Trong ô tô, dây curoa chủ yếu được sử dụng cho hai mục đích chính, tạo nên hai loại dây curoa khác nhau về chức năng:

• Dây curoa truyền động phụ tải: Loại dây này có nhiệm vụ truyền mô-men xoắn từ trục khuỷu động cơ đến các phụ tải khác để chúng hoạt động. Các phụ tải phổ biến bao gồm: máy phát điện (sạc ắc quy), bơm nước (tuần hoàn nước làm mát), máy nén điều hòa (tạo khí mát), bơm trợ lực lái (đối với hệ thống trợ lực dầu)…
• Dây curoa cam: Loại dây này có nhiệm vụ đồng bộ hóa chính xác sự quay của trục khuỷu (điều khiển piston) và trục cam (điều khiển xupap đóng mở). Sự đồng bộ này cực kỳ quan trọng để các xupap đóng mở đúng thời điểm, tránh hiện tượng piston va chạm với xupap trong buồng đốt, gây hư hỏng động cơ nghiêm trọng.

Việc phân biệt rõ hai loại dây này và vai trò của chúng là bước đầu tiên để hiểu về hệ thống truyền động của xe.

Thông số và các loại dây curoa dùng cho ô tô bạn cần biết

Dây curoa thang (V-belt)

Dây curoa thang nhận diện qua mặt cắt ngang hình chữ “V”, giúp dây tăng độ bám khi ăn khớp với puly (bánh đà). Dây curoa thang đã được sử dụng từ lâu và phổ biến trong cả công nghiệp và trên các dòng xe ô tô đời cũ hoặc một số hệ thống phụ trợ.

Multiple V-belt: Là kiểu dây “truyền thống” với các ký hiệu bản A, B, C, D, E được thiết kế với đa dạng kích thước tiết diện, phù hợp nhiều dải tải và tốc độ khác nhau.

Narrow V-belt (dây curoa thang hẹp): Là dây có chiều rộng bé hơn nhưng dày hơn dây kiểu truyền thống giúp cho dây cải thiện độ bền và hiệu quả truyền động.

Banded V-belt: Được cấu thành từ nhiều sợi V-belt ghép lại, tạo thành một “chùm” dây. Giúp dây vận hành ổn định hơn, hạn chế hiện tượng xoắn hay trượt khi tải nặng.

Tất cả đều có chung đặc điểm góc nghiêng mặt bên khoảng 30 – 40 độ, có tỷ lệ ma sát cao, ít gây tiếng ồn, truyền mô-men hiệu quả, độ bền tốt, chi phí tương đối thấp, dễ thay thế.

Dây curoa tổng / Dây curoa thang nhiều rãnh

Đây là loại dây curoa truyền động phụ tải phổ biến nhất trên hầu hết các dòng xe ô tô hiện đại. Nó có mặt cắt ngang là nhiều rãnh hình chữ V song song nhau trên cùng một bản rộng.

Dây curoa này có khả năng truyền tải lớn trên một dây duy nhất nhờ nhiều rãnh tiếp xúc với puly. Thường chỉ có MỘT dây duy nhất dẫn động tất cả các phụ tải ở phía trước động cơ (đi theo đường ziczac qua nhiều puly). Giúp thiết kế khoang động cơ gọn gàng hơn so với việc dùng nhiều dây V-belt đơn lẻ.

Dây curoa răng (Timing Belt)

Dây curoa răng, còn gọi là dây đồng bộ hay dây cam, có thiết kế với các răng “ăn khớp” vào bánh răng hoặc puly tương ứng. Ưu điểm nổi bật là khả năng truyền động chính xác, không lo trượt hay lệch pha.

Phân loại dựa trên hình dạng và bước răng

• Răng vuông (MXL, XL, L, H, XH, XXH).
• Răng tròn (T2.5, T5, T10, T20, AT5, AT10…).
• HTD (3M, 5M, 8M, 14M…) có răng dạng cung tròn.
• STD (S2M, S3M, S4.5M, S5M…) có răng hình tam giác, bước răng lớn.
• Dây răng kép (DXL, DL…) có răng ở cả hai mặt dây.

Dây curoa này được thiết kế các bánh răng giúp không bị trượt nhờ các răng ăn khớp hoàn toàn với puly. Ít tiếng ồn, chịu lực tốt, tuổi thọ khá cao nếu bảo dưỡng đúng cách. Thường làm bằng cao su tổng hợp và sợi gia cường, hoặc nhựa chịu lực cho những ứng dụng đặc biệt.

Dây curoa dẹt (Flat belt)

Dây curoa dẹt là dây có tiết diện phẳng hoặc hình chữ nhật, ứng dụng khi cần truyền động êm và không yêu cầu lực quá lớn.

Giảm rung và hạn chế tiếng ồn trong quá trình làm việc. Khả năng truyền mô-men thường kém hơn V-belt hay Timing Belt. Dễ trượt nếu tải nặng, nên phổ biến trong những máy móc nhẹ hoặc băng tải. Vật liệu chính là vải, da hoặc cao su gia cường.

Cách tính chiều dài của dây curoa

Để xác định chiều dài/ chu vi (L) của dây curoa, cần dựa vào khoảng cách tâm giữa các puly và đường kính của chúng. Có các công thức toán học để tính chu vi cho từng loại dây dựa trên khoảng cách tâm (C), đường kính puly lớn (D) và đường kính puly nhỏ (d). Dưới đây là các công thức phổ biến, áp dụng cho ba loại dây curoa thường gặp: dây thang, dây răng, và dây dẹt .

• Đối với dây curoa thang: L = 2C + π(D + d)/2 + (D – d)²/4C 
• Đối với dây curoa răng: L = 2C + π(D + d) + (D – d)²/4C 
• Đối với dây Curoa dẹt: L = 2C + π(D + d)/2 

Ví dụ: Cho biết hai puly có đường kính lần lượt là 100 mm và 200 mm, khoảng cách tâm của chúng là 600 mm. Hãy tính chu vi của các loại dây răng, thang và dẹt.

• Đối với dây răng: L = 2 x 600 + π(200 + 100) + (200 – 100)²/4 x 600 L = 1000 + 942.48 + 6 = 1948.48 mm
• Đối với dây thang: L = 2 x 500 + π(200 + 100)/2 + (200 – 100)²/4 x 600 L = 1000 + 471.24 + 6 = 1477.24 mm
• Đối với dây dẹt: L = 2 x 500 + π(200 + 100)/2 L = 1000 + 471.24 = 1472.24 mm

Việc tính toán này chủ yếu phục vụ mục đích thiết kế hoặc khi cần tìm dây thay thế dựa trên thông số kỹ thuật của hệ thống puly, còn với người dùng thông thường, việc tìm dây thay thế dựa trên mã phụ tùng hoặc thông số ghi trên dây cũ sẽ đơn giản hơn.

Dấu hiệu nào cho thấy dây curoa ô tô cần thay thế?

Dây curoa ô tô kết nối và vận hành các bộ phận quan trọng như máy phát, bơm nước, điều hòa, trợ lực lái. Sau thời gian sử dụng, dây có thể mòn, trùng, hư hỏng, ảnh hưởng hiệu suất xe. Dưới đây là dấu hiệu cho thấy bạn cần thay dây curoa mới:

Xuất hiện vết nứt, mòn hoặc sờn trên dây

Khi kiểm tra dây curoa, nếu bạn thấy bề mặt dây bị rạn nứt, xuất hiện vết sờn hoặc mòn đáng kể, đây là dấu hiệu cho thấy dây đã bị lão hóa. Dây curoa bị mòn không chỉ giảm hiệu suất truyền động mà còn có nguy cơ đứt bất ngờ khi xe đang chạy.

Tiếng kêu rít khi khởi động hoặc tăng tốc

Khi dây curoa (thường là dây truyền động phụ tải) bị trùng, chai cứng hoặc mòn không còn độ bám tốt, nó có thể bị trượt trên puly khi khởi động động cơ hoặc khi động cơ tăng tốc đột ngột (các phụ tải yêu cầu lực kéo lớn). Tiếng rít lớn là âm thanh đặc trưng của sự ma sát trượt này.

Hiệu suất hoạt động của xe giảm sút

Nếu dây curoa truyền động phụ tải bị trùng hoặc mòn, lực truyền đến các phụ tải sẽ không đủ. Bạn có thể nhận thấy các dấu hiệu như: hệ thống điều hòa làm lạnh kém (máy nén không đủ lực), trợ lực lái nặng hơn (bơm trợ lực yếu), đèn cảnh báo ắc quy sáng (máy phát không sạc đủ điện), hoặc động cơ nóng bất thường (bơm nước không quay đủ nhanh).

Dây curoa bị trùng hoặc mất độ đàn hồi

Kiểm tra độ căng của dây curoa (thường bằng cách ấn vào giữa đoạn dây dài nhất giữa hai puly). Nếu dây quá trùng, nó dễ bị trượt và rung lắc khi chạy. Dây bị lão hóa cũng có thể mất đi độ đàn hồi vốn có. Độ căng dây không đúng (quá trùng hoặc quá căng) đều làm giảm tuổi thọ của dây và các bộ phận khác.

Dây curoa có dấu hiệu cháy hoặc mùi khét

Ngửi thấy mùi cao su cháy từ khoang động cơ là dấu hiệu nghiêm trọng. Điều này xảy ra khi dây curoa bị trượt quá mức trên puly, tạo ra ma sát lớn và nhiệt độ cao làm cháy cao su. Nguyên nhân có thể do dây quá trùng, puly bị kẹt hoặc lệch, hoặc bộ căng dây tự động bị hỏng.

Đèn cảnh báo trên bảng đồng hồ sáng

Trên một số xe, đèn cảnh báo ắc quy hoặc đèn Check Engine có thể sáng lên khi hệ thống bị ảnh hưởng do dây curoa truyền động phụ tải gặp vấn đề (ví dụ: máy phát không sạc đủ điện do dây trùng/đứt). Đối với dây curoa cam, lỗi liên quan đến đồng bộ hóa trục khuỷu/trục cam chắc chắn sẽ khiến đèn Check Engine sáng và ghi nhận mã lỗi cụ thể.

Xe chết máy đột ngột do dây curoa bị đứt

Đây là tình huống nghiêm trọng nhất. Nếu dây curoa truyền động phụ tải bị đứt, các phụ tải như máy phát, bơm nước, trợ lực lái (trợ lực dầu) sẽ ngừng hoạt động. Động cơ có thể nóng lên nhanh chóng, mất trợ lực lái, mất sạc ắc quy và cuối cùng có thể chết máy do hết điện hoặc quá nhiệt.

Nếu dây curoa cam bị đứt, chuyển động của trục khuỷu và trục cam sẽ không còn đồng bộ. Trên hầu hết các động cơ hiện đại, điều này sẽ khiến piston va đập mạnh vào các xupap đang mở, gây cong, gãy xupap, hỏng piston và đầu xi-lanh… dẫn đến hư hỏng động cơ cực kỳ nặng nề và tốn kém chi phí sửa chữa. Động cơ sẽ chết máy ngay lập tức

Thông thường, dây curoa truyền động phụ tải có tuổi thọ trung bình khoảng 60.000 – 100.000 km và dây curoa cam có tuổi thọ cao hơn khoảng 80.000 – 120.000 km tùy theo điều kiện vận hành và loại dây. Tuy nhiên, nếu bạn phát hiện bất kỳ dấu hiệu hư hỏng hoặc lão hóa nào kể trên, hãy kiểm tra và thay thế sớm hơn lịch trình để tránh các sự cố không mong muốn và hậu quả nghiêm trọng.

Các câu hỏi được nhiều người dùng quan tâm về dây curoa ô tô

Dây curoa bị đứt khi đang chạy có nguy hiểm không?

Có, rất nguy hiểm! Khi dây curoa đứt, các hệ thống quan trọng như máy phát điện, trợ lực lái và bơm nước làm mát sẽ ngừng hoạt động. Điều này có thể khiến động cơ quá nhiệt, mất trợ lực lái hoặc thậm chí chết máy đột ngột, gây nguy hiểm khi đang di chuyển.

Dây curoa truyền động khác gì với dây curoa cam?

• Dây curoa truyền động: Kết nối và vận hành các bộ phận như máy phát điện, bơm nước, máy nén điều hòa và trợ lực lái.
• Dây curoa cam: Điều khiển trục cam và xupap, giúp đồng bộ hóa hoạt động của động cơ. Nếu đứt, động cơ có thể hư hỏng nặng.

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về các sản phẩm phụ tùng xe sang hoặc cập nhật thông tin chi tiết liên quan đến bảo dưỡng, đừng ngần ngại hãy liên hệ với Phụ Tùng Đức Anh qua Hotline/Zalo: 0979722210, nơi cung cấp đa dạng lựa chọn và tư vấn chuyên sâu cho mọi nhu cầu của bạn. Hãy chủ động bảo dưỡng xe để tận hưởng những chuyến đi êm ái, an toàn và đầy trải nghiệm.